Adana Şivesi

Adana Şivesi içeriğini okuyabilir, Gaziantep.com Sizin Adana kategorisinde yer alan Adana Şivesi yazısını değerlendirebilir ve yorum yazabilirsiniz.

Adana Şivesi

Her bölgenin kendine ait şivesi olduğu gibi Adanalıların da şahsına münhasır dil ve edebiyat şekilleri ve sadece Adanalıların anlayacağı, ansiklopedik değerinde bir takım kelimeleri mevcut. Adanalıların kendilerini ifade etme şekilleri çok enteresan, şive ve üslupları da Türkçe’nin alt dili içerisinde özellik gösteren Adana Türkçesi denilebilecek ayrı bir araştırma konusu. Adana kafasını anlamak, Adana Türkçesini çözmek, Adanalıları daha yakından tanıyabilmek için elbetteki onların yaşam tarzlarının aynası olan Adana dilinin inceliklerini öğrenmek gerek. Her ne kadar Adana insanının zengin ve derin anlamlar içeren şivesini öğrenmek için Adana dil kurslarına gidip aylarca eğitim almanız gerekse de biz yine de elimizden geldiğince Adana’nın söz varlığına, hiçbir dilde benzerlik göstermeyen Adana Türkçesine ve Adana ansiklopedik sözlüğünde geçen kelimelere dair ip uçları vererek Adanalıları kısa yoldan tercüme etmeniz açısından yardımcı olacağız. Yolu Adana’dan geçen, Adanalı bir eşi dostu olan insanların keşfetmesi gereken bu orijinal dilin geçmişten günümüze Türkçemize kazandırdığı söz öbeklerini sizlerle paylaşmak istiyoruz.

Özellikle Arap kökenli insanların yaşadığı Adana’da tek bir şivenin konuşulduğunu söylemek imkansızdır. Adana şehir merkezinden uzak bölgelerde farklı şiveler konuşulmaktadır. Adana’nın komşu illerine sınır olan bölgelerde bu komşu illerin şiveleri konuşmaktadır. Adana’da genellikle Pozantı – Tufanbeyli – Feke ağızları (şiveleri) konuşulmaktadır.

Ayrıca Adana’da eski Türkçe kelimelerde halen şive olarak kullanılmaktadır. Her ne kadar yazı dilinde kullnılmasalar da günlük konuşmalarda kullanılıyor.
Adana’da konuşulan dil bakımından bazı örnekler verecek olursak şunları söyleyebiliriz. Örneğin “Gece”ye “Ver-geç” denilmektedir. Ayrıca “Cahil”e “Cahal”, “Otobüs”e “otobos”, “Gazete”ye “Gazata” denilmektedir.

Adana Şivesine Bazı Örnek Kelimeler

Adana ağzında kullanılan bazı kelimeler ve anlamları şu şekilde;

Zerdali – Zerdeli
Sabah – Zabah
Karpuz – Garpız
Köfte – Köhte
Çamur – Çamır
Domuz – Donuz
Kuzu – Guzu
Gölge – Kölge
Koyun – Goyun
Tatlı – Datlı
Sabah – Zabah
yeni – acar
merdiven – badal
seslenme kelimesi – bak hele
geçen sene – bıldır
büyük fare, lağım faresi – cardon
oyunbozanlık eden – cılgaz
yumurta için bozuk – cılk
oyunbozanlık etmek – cılmak
cam – cıncık
fermuar – cırcır
bir yaşına henüz basmış keçi – çebiç
kızmak, azarlamak – çekişmek
gömleğinkolunuveya paçalarını sıvamak, kıvırmak – çemlemek
üzüm salkımı – çıngıl
küçük bakır yoğurt kabı – çingil
dükkanlardaki kepenk – daraba
mısır – darı

Adana’da Konuşulan Bazı Eski Türkçe Kelimeler

Yukarıda da bahsettiğimiz gibi eski Türkçe ağzı halen günlük konuşmalarda geçmektedir. Bu kelimeler ve anlamları şöyle;

Az önce – Bayahtan
Patlıcan – Balcan
Tohum – Bider
Domates – Banadura
Aralık – Gındırık

ADANA'YA ÖZGÜ KELİMELER

Bahraç :Ayran ya su konulan kap
Ölük : Ölmüş
Kapsalık,kaspalık,gaspalık,gapsalık : Bahçe kapısı (Gaspalığı aç da içeri girsinler)
Firez : Tarlada kalan ekin sapı.
Dikeç : Kazık
Bük : Çalı ve diken topluluğu.
Pür : Çam yaprağı
Çot : Üstü kesilmiş ağaç bedeni.
Gamalak-Kamalak: Çam kabuğu gövdesinden soyulduğunda, gövde ile kabuk arasında bulunan yumuşak kısım.
Firik : Olgunlaşmaya yakın, olgunlaşmamış erik,çağla gibi meyve, buğday ve mısır
Göbelek : Mantar
Avarlık : Ailenin ihtiyacı için, evin bahçesine ekilen sebze.
Ayın Puharı(ayan por): Eyyam-ı Buhar, Ağustos ayında çöken buharlı hava
Siyek : Saçak.
Cırlavuk, cırnavuk : Ağustos böceği.
Tomus : Temmuz ayı
Şıkırdım gibi : Bütün dallardaki meyveler olgunlaşır, çok fazla.
Gölük : Yük taşıyan at, beygir.
Toğga : Sıcak veya soğuk olarak içilebilen, ayran ve dövme ile yapılan bir çorba çeşidi.
pilavlık : Çocuk oyunlarında etkisi olmayan kişi, küçük çocuklar.
demlik : tamamen ( Benle demlik mi konuşmayacaksn)
sına, sinam : Deneme.
Yörep: Yokuş
Anariye : Geri( Anariye anariye gel bakalım)
Bocit : Sürahi
Peşkir : Havlu
Dirgen : Tırmık
Çapıt,çabut : Kumaş Parçası,bez
Bayak : Biraz öne, az önce ( Bayak gelseydin görüşürdün)
Kele : Kadına hitap şekli(Kele Bacım gibi......)
Tummak : (suya)Dalmak
Gaçıl : Yol Açılmasını İstemek,Çekil. ( Kenara gaçılın)
Helke : Kova
Gıska : küçük soğan
Celfin: Genç tavuk
Endeni :Endeni sözcüğü onu anlamında kullanılmaktadır. Örnek:Ende örtüyü getir,masanın üzerine ört. (2.e uzatılır)
Cücük :civciv anlamında kullanılır.
Bulamaç: Nişasta, su ve şeker ile yapılan besleyici çorba.
Seyirtmek, seğirtmek :Koşmak anlamında kullanılır. Örnek:Çocuk şurdan biraz önce seyirtti.
Cardın:İri fare
Yayyık :Bazen tek y ile de söylendiği olur.Ayran yapmak için kullanılan küp şeklindeki tahta veya deri kutu. Örnek ün akşam yemekte yayyık ayranı içtim.
Zaar :Zahir sözcüğünden gelmektedir.Belki anlamında kullanılır. Örnek:Zaar sizin çocuk yarın gelir.
Bakale :Bakale sözcüğü bakmak anlamında kullanılır. Örnek:Bakale buraya gel bi!
Balım :Bu sözcük bakalım anlamında kullanılır. Örnek:Gel balım nereye gidiyorsun. (a uzun okunur)
Cıncık :Cıncık sözcüğü cam anlamında kullanılır. Örnek:Çocuk tüm cıncıkları kırdı.
Tez :Bu sözcük yöremde çabuk anlamında kullanılmaktadır.
Mustağak :Bu sözcük yöremde layik anlamında kullanılır. Örnek:Mustağakını sonunda buldun işte.
Elcek : oyuncu bilye
Gülle : bilye
yalak: çukur yer
angara : siyah-beyaz renkte olan tavuk
halbur: buğday elenen elek.
sarat :seyrek elek.
urupla: buğday ölçmede kullanlan en küçük kap.
çelik: buğday ölçmede kullanılan yaklaşık 10 kg buğday ölçen tahtadan yapılmış kap.
gırat :yaklaşık 22 kg buğdaya verilen ad.
bibi: hala
çitil : küçük helke, kap
çokuşmak: toplanmak, kalabalık olmak( Bi adam görünce hemen çokuştunuz)
meşe: eraltı( e uzun okunur)
manca: domates salatası
bıldır: geçen yıl
çullanmak : üzerine çökmek (Baktım ki adamın üzerine hepsi çullanmış)
culuk : hindi
depitmek : ayağı ile yitmek
depik : tekme
zumzuk :yumruk
dellenmek: sinirlenmek (Sen dellendin mi mustafa abi.Dellendirmeyib beni.)
süven : tarlanın kenarlarına çakılan düzgünce ağaç
gabala : ölçüsüz, tartısız alınan iş, eşya ( Şu domateslere gabala 3 bin vereyim)
gicişmek : kaşınmak( Sırtım gicişiyor baksana bir)
herslenmek : kızmak ( Ya bu kadar herslenmene gerek yok aslında)
katık : ayran
mahana : bahane (Ölüm gelirse hepsi mahana işte)
malamat: rezalet, rezillik ( Malamat olduk millete)
seğen : kaşık madeninden yapılmış kap ( Seğene çorba koysana)
şaplak : tokat
çimmek : yıkanmak
dulda : güneş ve rüzgardan korunacak yer (Şöyle duldaya geçelim rüzgar sert esiyor)
cemkirmek, çemkirmek : büyüklerine karşı saygısız davranışlarda bulunmak, söz söylemek.
öykünmek, ökünmek : Yaptığı hareketin aynısını yapmak.(Ağzıma ökünme dedim sana)
ekkeş: ukala, çok bilmiş ( Şu Ahmet de çok ekkeş)
devlisi gün: sonraki gün
süngüç: baş parmak ile işaret parmağı arasındaki uzunluk
davış . söylenti
zıypmak, zıypınmak : yüksek bir yerden kaymak
zarpadanak, carpadanak: aniden
yekinmek : kalkmak (nereye yekindin böyle)
cebelleşmek : tartışmak, birisiyle uğraşmak (Ya ben kendi canımla cebelleşiyorum)
pısmak, pusmak : saklanmak
pimpirikli : evhamlı
çingil : omuz
hombil, hombili : sırt
zibil :gübre, hayvan artığı
soyka : ölen kimsenin elbisesi
acar, acer : yeni
covsıtmak : duyurmak
vırtzırt: ani olarak, zamansız
iliksiz : argoda sevgi hitabı (İliksiz hoşuna gider değil mi?)
omisilli : iyi, güzel, hoş ( Omisilli ağaç ne hale gelmiş)
pıstanpatır : saklambaç oyunu
hapahap olmak : aniden karşılaşmak
yumuş uşağı : bir kimsenin her dediğini yapan ( Sen yumuş uşağı olmuşsun)
tinkitmek :sektirmek, yerinden oynatmak( Seni tinkitirim buralardan)
dıkılmak :girmek
ninemeli : neme lazım
çarkıt : eskimiş, hurda haline gelmiş ( Araba çarkıt olmuş)
vıykırmak : feryat etmek
cılkı çıkmak : özelliği bozulmak
guşanmak: giyinmek ( Düğüne gideceğiz şöyle bir güzel guşanalım)
teleme: keçi sütüne incirin kozağının sütünü damlatarak yapılan tadı güzel yiyecek (peynir çeşidi diye de geçer bulmacalarda)
ede: kardeş
agam : kardeşim
küncü : susam
cıkıl : bozuk para ( Bu cıkıl paraları ne yapacaksın)
cıkıl,cakıl : küçük taş parçaları( Buraya kim cakıl dükün dedi)
pinnik : kümes
pırtı: elbise
kürrük : minik tay
fol : tavuğun yumurtlaması için bırakılan yumurta
folluk : tavuğun yumurtladığı yer
goz : ceviz
galli : sincap
cazzıtcuzzut: tahteravalli
erinmek : bir işi yapmak istememek ( Ders çalışacağım ama eriniyorum)
süzek :süzgeç
kilden : su kaşık madeninden yapılmış küçük tas.( Kildenle bana bir su versene)
leğen :İçinde çamaşır yıkanılan yayvan ve çukur kap.
sini : tepsi
üfelemek: ovalamak
gallep: güvercin
hımbıl: mızmız, işi yavaş yapan kimse
sedir : divan
sehen : tabak
ilişkir : et sucuğu
kertiş :kertenkele
taman: hani (örnek:Bize gelecektin taman, neden gelmedin?)
kepmek :çökmek (Ev adamın üzerine kepmiş.) ( ölen kişi içinde söylenir.Örneğin; Adam dün kepmiş gördün mü?)
tosbaa, tusbaa: Kaplumbağa
meke :mısır

Adana Şivesi içeriği, 16 Kasım 2018 tarihinde BiAdana.Com sitesinin Keşfet bölümüne eklenmiştir.

DEĞERLENDİRME 3.0

Adana Arıkan Konağı

Adana Arıkan Konağı

Adana'da Bizans Dönemi

Adana'da Bizans Dönemi

PLAYLAND'ın 60 şubesinde geçerli Oyun Kartları 9,90 TL'den başlayan fiyatlarla!

PLAYLAND'ın 60 şubesinde geçerli Oyun Kartları 9,90 TL'den başlayan fiyatlarla!