Çocukları nasıl sağlıklı beslemeliyiz?
Çocukların yeme içme alışkanlıkları bizden farklıdır amanedense biz büyükler bu farklılığı görmezden geliriz. “Biz” deyince yalnız anne babalardan bahsetmiyorum. Öğretmenler, okul yöneticileri, besin endüstrisi, yiyecek içecek üreticileri ve tabiî ki medya da “biz”e dâhil. Çocuklarımızı iyi beslemek bizim sorumluluğumuz. Kötü veya iyi yeme alışkanlıkları, sağlıksız veya sağlıklı besinleri seçme eğilimleri, genellikle erişkinlikte de devam eder. İşte bu nedenden dolayı neyi, ne zaman yapacağımız veya yapmayacağımız, önereceğimiz veya yasaklayacağımız doğru ve yanlış seçimler için onlara nasıl yardımcı olacağımız konusu ile ilgili bizim de bazı bilgilere ihtiyacımız var. Bu haftayı “çocuklarıma sağlıklı yiyecek içecekleri nasıl yediririm, onu daha iyi nasıl beslerim?” sorusuna cevap vermeye ayırdık. Bu hususta çok sorunuz var, biliyorum. Hangi yaşta olursa olsunlar çocuk ve gençlerin sağlıklı büyüyüp gelişmeleri için iyi besinlere ihtiyaçları var. Atılacak ilk adım onların bizden farklı olduklarını anlayabilmek ve arzularına saygı göstermekle başlıyor. Tecrübe ve bilgilerimize dayalı, doğru ve haklı bazı arzularımızdan, temel bazı kurallardan tabiî ki vazgeçmek zorunda değiliz. Ama besinleri onların arzularına makul hazırlamak, yemek için doğru zaman ve yer seçmek, besin seçimlerinde onların kanaat, beklenti ve ağız tatlarına saygı göstermek, yani onları da dinlemek gerek. Çocuklarımız için lezzetli ve sağlıklı bir beslenme planı nasıl oluşturacağız? Böyle bir planı evde-okulda ya da tatilde nasıl sürdürebileceğiz? Bu sorulara doğru yanıtlar vermek için her anne-babanın, her okul yöneticisinin veya öğretmenin görevi. Çünkü onları geleceğe hazırlamak sadece doğru bilgiler transfer etmekle yani iyi eğitmek ile ilgili değil. Doğru beslenme alışkanlıkları edinmeleri için de yardımcı olmanız gerekiyor. Çocuklar için doğru bir beslenme süreci oluşturmanın birçok aşaması var. Bu süreç evde başlıyor, okulda devam ediyor. Yola onlara doğru örnekler olmakla, iyi bir rehberlik ve yol arkadaşlığı yaparak çıkmak gerekiyor. Sağlıklı ve lezzetli beslenme yolculuğu okulda da devam ediyor. Genel şeklinde de hayat yolculuğunun sonraki aşamalarında yavaş yavaş gelişiyor. Çabuk doyarlar Bana göre beslenme eğitimine mutfaktan, hatta yemek masasından başlamak lazım. Ne sıklıkta yemek yediklerini, ne kadar yiyeceğe ihtiyaç duyduklarını anlamaya çalışmalı, erişkin porsiyonlarının onların iştah kapasitelerini aşabileceğini unutmamalısınız. Çocuklarınızın mideleri sizin porsiyonlarınızı tüketecek büyüklükte değildir. Çocuklara tüketebileceklerini düşündüğünüzden daha az besin vermeyi kural haline getirin. Daha fazlasını onların istemelerini sağlayın. Hatta biraz sabırlı olun, üstelemelerini, zorlamalarını bekleyin. Açlık işaretleri farklıdır Önemli bir nokta daha var ve birçoğumuz bu noktayı da atlıyoruz. Çocukların açlık işaretleri de bizimkinden farklıdır. Onlar yalnızca ana öğünlerde değil, acıktıkça yemeye eğilimlidir. Böyle bir beslenme tarzını daha fazla severler. Çocuklar tıka basa yemek yerine sadece açlıklarını giderecek kadar yemeğe ihtiyaç duyarlar. Doyduklarını gösteren en önemli işaretse yemekle oynamaya, diğer şeylerle ilgilenmeye başladıkları zamandır. Bu türden işaretlerin neler olduğunu anlamaya çalışın ve yemeği veya onları masadan uzaklaştırın. İştah dalgalanmaları sıktır Çocukların tıpkı sizin gibi gün içinde veya günden güne değişen, hatta her yemek için farklı olabilen iştah dalgalanmaları yaşayabilecekleri aklınızda olsun. Her gün, her öğün aynı iştahta olmayabilirler. Sevdikleri yiyecekleri görünce daha iştahlı olurlar ayrıca büyüme diye tanımlanan özel dönemlerde besin alımlarını arttırırlar. Bu sıçramaların zamanı buluğ döneminin başlangıcıdır. Erkekler için 12-16, kızlar için 10-14 yaş arası büyüme sıçramalarının olduğu dönemlerdir. Bu dönemlerde iştahlarının öncekinden daha farklı olması beklenir. Bu yaş Aralıklarında beslenmelerine daha çok özen göstermenizi öneririm. Sık ve az yerler Kafanızı karıştıran noktalardan birinin de çocuk ve gençlerin yemek yeme sık sıkrı olduğunu biliyorum. Bu hususta çoğu anne ciddi tereddütler yaşıyor. Anne babalar çocuk ve gençlerin ne sıklıkta yemek yemeleri konusu ile ilgili da fikir sahibi değil. Beslenme uzmanlarına göre anne ve babaların “beslenme saatleri” oluşturması, sofraya beraber oturmakta ısrarcı davranmaları gerekiyor. Beslenme ve çocuk sağlığı uzmanları çocukların her gün aynı saatte beslenmesinin daha makul olacağı görüşündeler. Ama şu noktayı da unutmamak gerek: Çocuklar bizim gibi günde yalnızca üç kez değil, 5-6 kez yemeye ihtiyaç duyuyor. Çünkü onların midelerinin kapasiteleri bizden daha ufak. O nedenle yalnızca sabah, öğlen, akşam ne yiyip içtiklerine dikkat etmeniz yeterli olmuyor. Atıştırma için tercih ettikleri yiyecekleri de yemek uygulamalarının bir parçası olarak düşünmek gerekiyor. Masada yemeye alıştırın! Çocuk obezitesi probleminin nedenlerine daha sonra değineceğim ancak genel olarak bizim bazı ortak günahlarımız var ve maalesef çocuklarımız da bunlardan payını alıyor! Günahların başında sofra kültürümüzün yavaş yavaş ortadan kalkması, ortak bir masada beraber yiyecek tüketme alışkanlığının giderek ıskalanması geliyor. Araştırmalar, aileyle veya arkadaşlarla beraber masada yemek tüketmenin sağlıklı beslenmenin en önemli parçası olduğunu gösteriyor. Ayakta dururken, yürürken, yatağa uzanmış haldeyken, masa başında bilgisayar oyunlarıyla meşgul veya ders çalışırken ailenin sıcak ve duygusal ortamından uzak, yalnız, tek başına yiyecek tüketmenin beslenme açısından çoğu mahsurları var. Bu tip beslenme en azından kalori tüketimini arttırıyor. 10 temel tavsiye 1. Yiyecek-içecekleri ödül olarak kullanmayın. Onları çikolata, gazoz, browniyle kandırmayın! 2. Belirli bir besini kesinlikle yemeleri konusu ile ilgili ısrarcı olmayın. 3. Her koşulda olumlu olmaya çalışın. Önerdiğiniz yiyeceğin içeceğin sağlığa yararları yanısıra diğer özelliklerini de ön plana çıkarın konuşun anlatın. 4. Çocuğunuzun hangi yanlışları yeniden yeniden yaptığını belirleyin. Bu yanlışların zaman içinde azalıp azalmadığını izleyin. Değiştirmek istediğiniz noktaların neler olduğunu saptayın ve üzerine gidin. 5. Kafanızın karıştığı noktalarda hekiminizle konuşun. Özellikle altı yaş altındaki çocukların beslenmesinde çocuk sağlığı uzmanları en doğru yol göstericiniz olacaktır. 6. Çok fazla şekerli yiyecek tüketmelerine engel olun. 7. Belirli yiyecek içecekleri saklamak veya yasaklamanın ters tepebileceğini ve çok istek edilen besinler haline gelebileceğini aklınızdan çıkarmayın. 8. Altı yaş sonrasında porsiyon büyüklüğü kavramını öğretmeye başlayın. 9. Mümkün olduğu kadar işlenmemiş paketlenmemiş doğal hatta organik yiyecek ve içeceklerle beslenmelerine özen gösterin. 10. Sadece evde iyi beslemeniz yetmez, okul ve oyun süreçlerinde neleri yiyip içtiğini de izlemeyi ihmal etmeyin.