Aracınızı kullanırken önünüze bir anda bir şeyin çıkması veya öndeki aracın ansızın durması gibi vaziyetlerde ani fren yapmak vaziyetinde kalabilirsiniz. Böyle bir vaziyette kaza olmaması için aracınızın en kısa mesafede durmasını istemeniz en natürel temenninizdir. Bu yazıda aracınızın fren mesafesini etkileyebilecek 10 etkenden söz edilecektir. Bir takım etkenleri düzeltmek direk sizin elinizde iken bazıları ise elinizde olmayabilir. Sözgelimi; lastiklerinizin diş derinliği kötü ise lastiklerinizi yenileyerek doğrudan müdahale edebilirsiniz. Ancak kar veya yağmurun yağmasını engellemek doğrudan sizin elinizde değildir. Bu vaziyetlerde alacağınız başka önlemlerle sürüş güvenliğinizi sağlayabilirsiniz. Durma mesafenizi azaltmak için hangi tedbirleri alabileceğinizi ve neleri yapabileceğinizi açıklıyoruz. Durma mesafeniz aslında iki temel unsurla ilişkilidir. Bunlardan birisi düşünme vakiti ötekisi ise aracınızın fren mesafesi olacaktır. Düşünme vakiti, bir yasakla karşılaşıldığında o bilginin sürücüye erişmesi ve sürücünün bunu fark edip fren pedalına basmasına kadarki müddetten oluşur. Fren mesafesi ise fren pedalına bastıktan sonra aracın tamamiyle durması için geçen mesafedir. 1. Hız Aracınızın hızı, hem düşünce mesafeniz hem de fren mesafeniz üzerinde etkili olan en önemli etkenlerden birisidir. Kolayca söylemek gerekirse, ne kadar hızlı gidiyorsanız, frenleri uygulamadan önce (düşünme vakiti) daha fazla mesafe kat edilmiş ve aracın tamamiyle durması (fren mesafesi) için ihtiyaç duyulan olan mesafe o kadar uzamış olur. 30 – 60 kilometre arası hızlarda, aracınızın tamamiyle durması için 12 metre başka bir deyişle 3 araba uzunluğu gereklidir. Bu yüzden, yerleşim yerlerindeki hız sınırlarına uymanız önemlidir. 60 kilometre üzerinde bu mesafe daha da artar ve bir otobanda 120 kilometre hızla ilerliyen bir araba, durmak için 96 metrelik yani 24 araba uzunluğu bir mesafe kat edecektir. Bu yüzden, önünüzdeki araç ile aranızdaki takip mesafesini korumanız önemlidir. 2. Frenler ABS, günümüzdeki çoğu araçta bulunmaktadır. Ancak, bilinenin aksine ABS durma mesafenizi azaltma ile ilgili çok fazla yardımcı olmaz. ABS, yani kilitlenmeyi önleyici sistemler durma mesafesini azaltmaktan ziyade aracınızın kontrolünü kaybetmemenize yardımcı olur. Bununla beraber, düzgün bir şekilde bakımı sağlanan frenler durma mesafesi konusunda büyük farklar oluşturur. Fren balataları, frenler uygulandığında fren diskine sürtünen bir sürtünme malzemesi bloğuna sahiptir. Bu sürtünme malzemesi giderek aşınır ve fren diski de zamanla incelebilir. Tüm bunlar balata ve disklerin aşırı ısınmasına ve durma gücünü kaybetmesine neden olur. Bu yüzden, iyi muhafaza edilen ve iyi bakım yapılan frenler durma mesafenizi azaltacaktır. Frenler, ıslak yollardan ve su birikintilerinden etkilenebilir. Balataların ıslanması dolayısıyla nemlenmesi durma mesafenizi negatif bir şekilde etkiler. Dolayısı ile derin bir su birikintisinden geçtikten sonra yavaş hızla devam etmeniz ve fren balatalarını kurutmak için birkaç defa fren tecrübesi yapmanız önerilir. 3. Lastik Basıncı Lastikler, olası olan en iyi durdurma mesafesini sağlamak için yol ile temasını en üst düzeye çıkarmalıdır. Lastikler gereğinden az veya çok şişirildiğinde, yol ile temas ettiği yüzey alanı azalır. Az şişirilmiş lastikler, lastiğin dış kenarları yol ile daha fazla temas ederken, aşırı şişirilmiş lastikler merkezde daha fazla temasa geçer. Her ikisi de lastikleriniz için kötü bir haberdir ve durma mesafenizi olumsuz etkiler. Bu vaziyet yalnızca lastiklerin aşınmasına kapı aralamaz, bu arada aracınızın çekişini de etkiler; lastikler yol yüzeyine ısınmada ve arabayı durdurmada daha az tesirli oluyor demektir. Lastik basıncınızı sık sık kontrol edin ve araç el kitapcığında önerilen basınç değerlerini kullanın. Bu sayede hem lastiklerinizin ömrünü uzatır hem de durma mesafenizi korumuş olursunuz. 4. Lastik Diş Derinliği kuralar gereği, lastik diş derinliği 1.6 mm’ye eriştiğinde lastiklerinizin değiştirilmesi gerekmektedir. Bununla beraber, lastiklerinizdeki geri kalan taban yüzü derinliği bu sınıra ulaşmadan önce fren mesafeniz üzerinde büyük bir farklılık gösterebilir. Çoğu lastik, takriben 8 mm’lik lastik taban yüzü ile hayata başlar ve gittikçe yıpranır (aşırı frenleme gibi diğer etkenler aşınma hızını da etkileyebilir). Diş derinliği azaldığında lastiğin yol tutuş yeteneği de azalır. Islak bir yolda 50 km hızla ilerlerken, 8 mm’lik diş derinliğine sahip yeni lastiklere sahip bir araba 25.9 metrede durabilmektedir. Aynı şartlarda yolculuk eden aynı arabanın sadece 3 mm izi kalmış lastiklerle donatılmış olması onu 35 metrede durduracaktır. Lastikler yasal olarak yeteri diş derinliğine sahip olmasına karşın, % 35 daha fazla bir durma mesafesine olanak sağlar. Lastikler 1.6 mm’lik taban yüzüne eriştiğinde aynı koşullarda durma mesafesi 43 metreye yükselir, bu da yeni lastiklerin durma mesafesinin hemen hemen iki katıdır. 5. Lastik Kalitesi Michelin, Goodyear veya Pirelli gibi bilinen üreticilerin üst düzey lastiklerini satın almak kaliteli bir lastik ürünü aldığınızı gösterir. Ancak sayısız lastik testleri, kontrol, tutuş ve durma mesafesi mevzubahis olduğunda üst düzey lastiklerin sahiden fazladan parayı hak ettiğini ve bütçedeki muadilleriyle karşılaştırıldığında daimi olarak daha iyi bir performans gösterdiğini kanıtlıyor. 100 kilometre hızla yolcu ederken, premium lastiklerle donatılmış bir araba ile daha ucuz lastiklere sahip bir araba karşılaştırıldığında üst düzey lastiklerin vasati 16 metre daha kısa mesafede durdurabilmektedir. Premium lastiklerin yakıt verimliliği, daha uzun ömür ve suda kızaklama direnci gibi ispat etmiş diğer avantajları da bulunmaktadır. 6. Yol Şartları Lastikleriniz ne kadar iyi durumda olursa olsun, ne kadar tedbir almış olsanız da hava şartları elinizde olmayan bir etkendir ve duruş mesafenizi doğrudan etkiler. Özellikle karlı ve buzlu yollar fren mesafenizi ciddi oranda artırabilir. Lastikleriniz ile yol arasındaki sürtünmeyi artıracak her şart kaçınılmaz olarak fren mesafenizi uzatacaktır. Ağır yağmurlu havalarda, lastik dişleri arasına giren su yol yüzeyi arasında hızla dağıtılamayacağından durma mesafenizi olumsuz etkileyebilir. Kış ayları koşullarında, lastik dişleri arasına sıkışan karlar, yol ile olan teması azaltacağından fren mesafenizi artıracaktır. Bu durumlar, kuru bir yol ile kıyaslandığında 10 kat daha fazla kayma ve durma mesafesine sebeb olmaktadır. Bütün bunlardan dolayı, kötü hava koşullarında hız sınırlarını uymanız, takip mesafenizi savunmanız tehlikelerden savunacak en iyi yollardır. 7. Yol Görüşü Görünürlük, fren mesafenizi direk etkilemeyen ancak düşünme vaktinizi etkileyen etkenlerden birisidir. Tehlikeleri daha önce fark etmeniz ne kadar uzun sürerse fren pedalına basmanız o kadar gecikecektir. Kirli bir ön cam, yol görüşünüzü azaltacaktır. Bu yüzden camlarınızı düzenli olarak temizlemek ve sileceklerinizin çalıştığından emin olmalısınız. Eskimiş silecek lastikleri, kirleri görüş alanınıza bulaştırarak yol görüşünü daha da düşürebilir. Bu yüzden düzenli periyotlarla silecek lastiklerini değiştirmeniz önerilmektedir. Özellikle soğuk havalarda ön camınız buz tuttuysa tamamiyle temizlemeden yola çıkmamanız önerilir. 8. Dikkat Dağınıklığı Gözlerinizi her vakit yolda tutmak, tehlikeleri daha önce fark etmenize ve düşünme vaktinizi azaltmanıza yardımcı olur; ancak, bu dijital çağda yaygınlaşan araç içi teknolojilerin dikkat dağıtması oldukça kolaydır. Cep telefonu, sürücü konsantrasyonu söz konusu olduğunda en büyük meselelerden birisidir ve gelen çağrılara araç içi Bluetooth ile cevaplayamadığınız sürece sürüş sırasında telefonunuzu kulanmamanız önerilir. Sürüş esnasında navigasyondan rota belirleme ve radyo ile oynamak da büyük dikkat dağıtıcı olabilir. Bu nedenlerle bu teknolojilerin üreticileri, ses komutları ile ve sürücünün dikkatini yolda tutan diğer girdileri kullanarak bu sistemleri araçlara entegre etmek için ciddi çalışmalar yapmaktadırlar. 9. İçkili Olmak Araç kullanırken içki almayın. Araç kullanmadan önce içki almışsanız o şekilde yola çıkmayınız. İçki almamış bir arkadaşınızın aracınız kullanması veya bir taksi çağırarak evinize ulaşmanız daha iyi olacaktır. Ayrıca son zamanlarda uyuşturucu almış bir şekilde araç kullananların da sayısının arttığı ve bu yüzden kazalara yol açıldığı söylenmektedir. İçkili araç kullanımı hemen her ülkede yasaklanmıştır ve o şekilde yakalanan araç sürücülerinin ehliyetine el koyma veya belirli bir müddet trafikten men edilme gibi cezalara çarptırıldığı bilinmektedir. Esrar ve kokain içeren içki ve uyuşturucular, insanlardaki bilgi işlem müddetini uzatmaktadır. Tehlikeli kazalar anlık olmaktadır ve hayati tedbirler birkaç saniye içinde alınmalıdır. İçki veya uyuşturucu tesiri altındaki bir sürücü, aniden yola çıkan bir yayayı vaktinde fark etmesi çok zordur. Bir içkili veya uyuşturucu tesirinde olan bir araç sürücüsünün, acil duruş vaziyetlerinde fren pedalına gerektiği kadar sert bir şekilde basmadıklarını gösteren ispatlar vardır, zira duyuları bozulmuştur ve zayıflamıştır. 10. Yorgunluk Otobanlar gibi tekdüze yollarda olan kazaların beşte biri sürücülerin sürüş sırasında uykuya dalmalarından kaynaklanmaktadır. Ama uyumasa dahi, yorgun sürüş, tepki sürenizi ciddi derecede etkiler ve karar verme maharetlerinizi zayıflatabilir. Sürüş sırasında kendinizi yorgun hissederseniz ya da konsantrasyonunuzu kaybediyorsanız, durmak ve ara vermek için güvenli bir yer bulmaya dikkat etmek gerekir. Uzun yolculuklarda her iki saatte bir 15 dakikalık mola vermeniz ve olası olduğunda sürücü görevlerinizi yanınızdaki diğer yolcularla paylaşmanız önerilmektedir. Bu vaziyet size tehlikeler karşısında vaktinde uyarılmanız ve reaksiyon vermeniz ile ilgili yardımcı olacaktır. Bu yazıda, araç kullanırken belki de en hayati konulardan birisi olan durma mesafesi ile ilgili nelere dikkat etmemiz gerektiğinden ve fren mesafenizi etkileyen etkenlerden söz ettik. Yukarıda listelenen konulara dikkat faktörünüzü hem kendi can güvenliğiniz hem de diğer sürücülerin ve yayaların can güvenliği açısından oldukça önemlidir. Alacağınız belki de bazı kolay tedbirler bir kazayı engelleyecek ve sürüş güvenliğinizi artıracaktır. Aracınızın kalitesi ve/veya güvenlik düzeyi ne olursa olsun bu kolay tedbirleri almadığınız sürece can güvenliğiniz tehlikede demektir.
NOT: